Uygarlıkların beşiği olarak kabul edilen Orta Asya dan başlayan büyük Türk göçü bu Musiki kültürünü,ritmini doğal olarak yeni yerleşim bölgelerine de taşımıştır.Ancak zaman içerisinde bölgesel değişikliklerde göstererek günümüze taşımıştır.
Türk musikisinin gelişimi altı ana başlık halinde incelenebilir .Bu gelişim ve değişmede Büyük türk bilginleri ve müzisyenleri Farabi,Safiyüddin,Dede Efendi nin KATKILARI ÇOK BÜYÜKTÜR.
1-Abdül kadir Meragiye kadar olan süreç
2-Buhurizade Mustafa Itri ye kadar olan süreç
3-Hammamizade İsmail Dedeye kadar olan süreç
4-Hacı Arif Beye kadar olan süreç
5-Rauf Yekta H.Saadettin Arel Dr. Suphi Ezgiye kadar olan süreç
6-Günümüze kadar olan süreç
1- Abdül kadir Meragiye kadar olan süreçte Türk musikisinin evrensel yapısı içinde başlangıçtan itibaren mevcut olan ritim olgularında ve dizisel sistemde değişim izlenir.Ritmik yapıda ve Makamsal yapılanmalarda gelişim görülür.
2- Buhurizade, Mustafa Itri ye kadar olan süreç Ritm Ve Makam olguları Abdülkadir Meraginin Ritm Makam anlayışı ve müzik formları ile klasik hüviyetine bürünmüştür.
3-Buharzade Mustafa Itri Efendiden Hammamizade İsmail Dedeye kadar olan süreçte Klasik bir evrim geçirmiştir. Özellikle Buharizade Mustafa Itri Efendinin erişilmesi güç düzeydeki makam form ve eşsiz ritm kavramı Musikide ve Ritimde yeni boyutlar getirmiştir.
4-Hamamizade İsmail Dede Efendiden Hacı Arif Beye kadar olan süreçte Neoklasik bir evrim sürmüştür. Neoklasizim Hammamizade İsmail Dede Efendi ile başlamıştır. Özellikle Dede Efendide
—Klasik üsluba bağlı olarak gelişen Neoklask anlayışı görülür.
—Yapıtlarının güfte-Melodi-Ritm beraberliğinde eşiz üstünlük vardır
—Form zenginliği görülür.
—Makam bulguları vardır.
—Güçlü bir ifade ve asil bir melodik yapı vardır
-Ritm anlayışı ve kullanışı ve bulguları usul zenginliğini de beraberinde getirir.
5-Hacı Arif Beyden Rauf Yekta H.Saadettin Arel Dr. Suphi Ezgiye kadar olan süreçte Romantik bir anlayış yaşamıştır.Bu anlayış Şarkı Formunun Yüksek seviyeli bestelerini de beraberinde getirmiş ve yeni usul kalıpları bulunmuştur.
6-Günümüze kadar olan süreçte yeni çağdaş bir anlayış musikimize damgasını vurmuştur.
Bu evrimler içinde Musiki Teorisinde bilimsel veriler ve teorik yapıda yeni boyutlar gözlenmiştir.
Türk Musikisi,Türklerin tarih boyunca kurdukları İmparatorluklar ve Devletlerle egemen oldukları Ülkelerde geniş etkliler yapmış ve derin izler bırakmıştır.
USUL HAKKINDA
Seslerin süre ve volümünü aynı anda gösteren kavrama VURUŞ denilir. Bu vuruşlar belirli şekillerle sıralanarak birer kalıp oluştururlar. Oluşan bu kalıba USUL denilir.Usuller ikiye ayrılır: Basit ve Birleşik Usuller.
1 BASİT USULLER:En basit usul iki vuruştan oluşur:Önce yüksek volümlü bir vuruş: DÜM!Ardından zayıfça bir vuruş: TEK! Vuruşların süreleri eşit, ancak volümleri çok farklıdır.
Sonuç: DÜM +TEK. İşte bu bir usuldür ve her ölçüde tekrarlanır.
DÜM +TEK, DÜM + TEK, DÜM + TEK, DÜM +TEK...Buna iki vuruşluk bir usul denilir.Kimi kaynaklarda iki zamanlı usul de denilir Bunun terimsel adı: NİM SOFYAN dır.
1.1 NİM SOFYAN
Bir eserin baş kısmında solda bu terimi gördüğünüzde bu eserin vuruşlarını kolayca anlamış olacaksınız. Ayrıca ; donanımın hemen akabinde 2/4 ifadesi varsa vuruşların her biri bir DÖRTLÜK nota değerindedir. 3/8 ifadesi kullanılmışsa vuruşların her biri SEKİZLİK nota değerindedir.Yukarda anlattığımız gibi usul DÜM +TEK, DÜM + TEK, DÜM + TEK, DÜM +TEK... Şeklinde icra edilir.
1.2 SEMAİ Türk müziğinde bir ölçü içinde üç vuruşun bulunduğu usule SEMAİ denilir. Batı müziğindeki VALS isimli dansın icra şeklidir. Vuruşlar sırayla: DÜM+TEK+TEK şeklindedir. Eserin başında ¾ ifadesi varsa vuruşların her biri bir DÖRTLÜK nota değerindedir. 3/8 ifadesi kullanılmışsa vuruşların her biri SEKİZLİK nota değerindedir.
2 BİRLEŞİK USULLER:Yukarda anlattığımız basit usuller farklı kombinasyonlarla birbirlerine eklenerek çeşitli usuller elde edilmiştir.
2.1 DÖRT VURUŞLU USUL:SOFYAN:Yukarda anlattığımız basit usullerden Nim sofyanın iki adedinin bir ölçü içinde birleştirilmesinden meydana gelir. Zaten Nim sofyan demek yarım sofyan demektir iki yarım sofyanı birleştirerek bir sofyan elde edilmiştir.Vuruşlar sırayla: DÜÜM+TE+KE şeklindedir. Görüldüğü gibi ilk vuruşun hem volümü yüksek, hem de iki vuruşluk süresi vardır. Eserin başında 4/4 ifadesi varsa vuruşların her biri bir DÖRTLÜK nota değerindedir. 4/8 ifadesi kullanılmışsa vuruşların her biri SEKİZLİK nota değerindedir.
2.2 BEŞ VURUŞLU USUL:TÜRK AKSAĞI:Yukarda anlattığımız basit usullerden Nim sofyan ile semainin bir ölçü içinde birleştirilmesinden meydana gelir. Vuruşlar sırayla: DÜÜM+TE EK+TEK şeklindedir. Görüldüğü gibi ilk vuruşun hem volümü yüksek, hem de iki vuruşluk süresi vardır. İkinci vuruşun ise volümü düşük ancak süresi iki vuruşluk süredir. Böylece; 2+2+1=5 vuruşluk bir ölçü tamamlanır. Eserin başında 5/4 ifadesi varsa vuruşların her biri bir DÖRTLÜK nota değerindedir. 5/8 ifadesi kullanılmışsa vuruşların her biri SEKİZLİK nota değerindedir. Uygulama genellikle: DÜM+TEK+TEK+DÜM+TEK, ŞEKLİNDEDİR. Nim sofyan ile semainin yer değiştirmesi halinde ortaya çıkan usuller Curcuna denilen karmaşık usulde görülecektir.
2.3 ALTI VURUŞLU USUL: YÜRÜK SEMAİAltı zamanlıdır. Vuruş şekli: DÜM, TEK, TEK, DÜM, TE EK
2.4 YEDİ VURUŞLU USULLER:1 DEVRİHİNDÎ, Bir semai + Bir sofyan= DÜM, TEK, TEK, DÜ ÜM, TE EK2 DEVRİ TURANİki nim sofyan+ Bir semai = DÜ ÜM, TE EK, TE E EK,
2.5 SEKİZ VURUŞLU USULLER:1 DÜYEK, İki sofyan = DÜM, TE EK, TEK, DÜ ÜM, TE EK2 MÜSEMMENSemai +Nim sofyan+ semai = DÜ Ü ÜM, TE EK, TE E EK.
2.6 DOKUZ VURUŞLU USULLER:1 AKSAKBir sofyan+ Bir Türk aksağı = DÜ ÜM, TE, KE, DÜ ÜM, TE EK, TEK.2 EVFERBir sofyan+ Bir Türk aksağı = DÜ ÜM, TE, KE, DÜ ÜM, TEK, TE EK.3 RAKS AKSAĞIBir Türk aksağı +Bir sofyan= DÜ ÜM, TE E EK, DÜ ÜM, TE EK.4 OYNAKBir semai ve bir Yürük semai=DÜM, TEK, TEK, DÜ ÜM, TE EK, TE EK.
2.7 ON VURUŞLU USULLER:1 AKSAK SEMAİ, İki Türk aksağından meydana gelir=DÜ ÜM, TE, KA A, DÜ ÜM TE EK, TEK.2 LENF FAHTEBir Türk aksağı, bir semai ve bir nim sofyandan meydana gelmiştir.:DÜ ÜM, TE E EK, DÜM, TE EK, TE, KE.3 CURCUNAİki Türk aksağından meydana gelir=DÜ ÜM, TE, KA A, DÜ ÜM TE EK, TEK.İcra da beşer vuruşluk bölümlerin yeri sık sık değişebilir.4 ÇENG-İ HARBİİki nim sofyan, iki semaiden meydana gelmiştir:DÜM, TEK, DÜM, TEK, DÜM, TE EK, DÜM, TEK, TEK.
Seslerin süre ve volümünü aynı anda gösteren kavrama VURUŞ denilir. Bu vuruşlar belirli şekillerle sıralanarak birer kalıp oluştururlar. Oluşan bu kalıba USUL denilir.Usuller ikiye ayrılır: Basit ve Birleşik Usuller.
1 BASİT USULLER:En basit usul iki vuruştan oluşur:Önce yüksek volümlü bir vuruş: DÜM!Ardından zayıfça bir vuruş: TEK! Vuruşların süreleri eşit, ancak volümleri çok farklıdır.
Sonuç: DÜM +TEK. İşte bu bir usuldür ve her ölçüde tekrarlanır.
DÜM +TEK, DÜM + TEK, DÜM + TEK, DÜM +TEK...Buna iki vuruşluk bir usul denilir.Kimi kaynaklarda iki zamanlı usul de denilir Bunun terimsel adı: NİM SOFYAN dır.
1.1 NİM SOFYAN
Bir eserin baş kısmında solda bu terimi gördüğünüzde bu eserin vuruşlarını kolayca anlamış olacaksınız. Ayrıca ; donanımın hemen akabinde 2/4 ifadesi varsa vuruşların her biri bir DÖRTLÜK nota değerindedir. 3/8 ifadesi kullanılmışsa vuruşların her biri SEKİZLİK nota değerindedir.Yukarda anlattığımız gibi usul DÜM +TEK, DÜM + TEK, DÜM + TEK, DÜM +TEK... Şeklinde icra edilir.
1.2 SEMAİ Türk müziğinde bir ölçü içinde üç vuruşun bulunduğu usule SEMAİ denilir. Batı müziğindeki VALS isimli dansın icra şeklidir. Vuruşlar sırayla: DÜM+TEK+TEK şeklindedir. Eserin başında ¾ ifadesi varsa vuruşların her biri bir DÖRTLÜK nota değerindedir. 3/8 ifadesi kullanılmışsa vuruşların her biri SEKİZLİK nota değerindedir.
2 BİRLEŞİK USULLER:Yukarda anlattığımız basit usuller farklı kombinasyonlarla birbirlerine eklenerek çeşitli usuller elde edilmiştir.
2.1 DÖRT VURUŞLU USUL:SOFYAN:Yukarda anlattığımız basit usullerden Nim sofyanın iki adedinin bir ölçü içinde birleştirilmesinden meydana gelir. Zaten Nim sofyan demek yarım sofyan demektir iki yarım sofyanı birleştirerek bir sofyan elde edilmiştir.Vuruşlar sırayla: DÜÜM+TE+KE şeklindedir. Görüldüğü gibi ilk vuruşun hem volümü yüksek, hem de iki vuruşluk süresi vardır. Eserin başında 4/4 ifadesi varsa vuruşların her biri bir DÖRTLÜK nota değerindedir. 4/8 ifadesi kullanılmışsa vuruşların her biri SEKİZLİK nota değerindedir.
2.2 BEŞ VURUŞLU USUL:TÜRK AKSAĞI:Yukarda anlattığımız basit usullerden Nim sofyan ile semainin bir ölçü içinde birleştirilmesinden meydana gelir. Vuruşlar sırayla: DÜÜM+TE EK+TEK şeklindedir. Görüldüğü gibi ilk vuruşun hem volümü yüksek, hem de iki vuruşluk süresi vardır. İkinci vuruşun ise volümü düşük ancak süresi iki vuruşluk süredir. Böylece; 2+2+1=5 vuruşluk bir ölçü tamamlanır. Eserin başında 5/4 ifadesi varsa vuruşların her biri bir DÖRTLÜK nota değerindedir. 5/8 ifadesi kullanılmışsa vuruşların her biri SEKİZLİK nota değerindedir. Uygulama genellikle: DÜM+TEK+TEK+DÜM+TEK, ŞEKLİNDEDİR. Nim sofyan ile semainin yer değiştirmesi halinde ortaya çıkan usuller Curcuna denilen karmaşık usulde görülecektir.
2.3 ALTI VURUŞLU USUL: YÜRÜK SEMAİAltı zamanlıdır. Vuruş şekli: DÜM, TEK, TEK, DÜM, TE EK
2.4 YEDİ VURUŞLU USULLER:1 DEVRİHİNDÎ, Bir semai + Bir sofyan= DÜM, TEK, TEK, DÜ ÜM, TE EK2 DEVRİ TURANİki nim sofyan+ Bir semai = DÜ ÜM, TE EK, TE E EK,
2.5 SEKİZ VURUŞLU USULLER:1 DÜYEK, İki sofyan = DÜM, TE EK, TEK, DÜ ÜM, TE EK2 MÜSEMMENSemai +Nim sofyan+ semai = DÜ Ü ÜM, TE EK, TE E EK.
2.6 DOKUZ VURUŞLU USULLER:1 AKSAKBir sofyan+ Bir Türk aksağı = DÜ ÜM, TE, KE, DÜ ÜM, TE EK, TEK.2 EVFERBir sofyan+ Bir Türk aksağı = DÜ ÜM, TE, KE, DÜ ÜM, TEK, TE EK.3 RAKS AKSAĞIBir Türk aksağı +Bir sofyan= DÜ ÜM, TE E EK, DÜ ÜM, TE EK.4 OYNAKBir semai ve bir Yürük semai=DÜM, TEK, TEK, DÜ ÜM, TE EK, TE EK.
2.7 ON VURUŞLU USULLER:1 AKSAK SEMAİ, İki Türk aksağından meydana gelir=DÜ ÜM, TE, KA A, DÜ ÜM TE EK, TEK.2 LENF FAHTEBir Türk aksağı, bir semai ve bir nim sofyandan meydana gelmiştir.:DÜ ÜM, TE E EK, DÜM, TE EK, TE, KE.3 CURCUNAİki Türk aksağından meydana gelir=DÜ ÜM, TE, KA A, DÜ ÜM TE EK, TEK.İcra da beşer vuruşluk bölümlerin yeri sık sık değişebilir.4 ÇENG-İ HARBİİki nim sofyan, iki semaiden meydana gelmiştir:DÜM, TEK, DÜM, TEK, DÜM, TE EK, DÜM, TEK, TEK.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder